Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM) gerçekleştirdiği projeler ve etkinliklerle Ankara’nın kültürel ortamını beslemekle birlikte, özellikle Ankara odaklı araştırmalara vermiş olduğu destek ile de akademik yönü güçlü bir merkez olarak çalışmakta.
VEKAM’ın Keçiören’de yer alan Ankara Bağ Evi (https://vekam.ku.edu.tr/tr/ankara-bag-evi) binası ise bir müze ev niteliğinde. Bulunduğu bahçe içinde aynı zamanda VEKAM’ın sempozyum, konferans, çalıştay, vb. etkinliklerini düzenlediği bir de birimi yer almakta.
Keçiören’de kalmış son bağ evlerinden biri olan Ankara Bağ Evi, “Gedikoğlu Bağı” olarak da bilinmekte. Vehbi Koç’un eniştesi Ankara eşrafından Ali Gedikoğlu tarafından 1900’lerin başında yaptırılmış olan ev, sonrasında Vehbi Koç tarafından satın alınmış.
Vehbi Bey’in kızı Semahat Arsel tarafından Vehbi Koç Vakfı’na bağışlanmasının ardından restore edilen bağ evi Sadberk Hanım Müzesi’nin uzmanları tarafından da yapıldığı yıllardaki kullanım alışkanlıkları ve etnografik eserler baz alınarak döşenmiş. 2007 yılında hizmete açılan bina aynı zamanda Birinci Derecede Korunması Gerekli Kültür Varlığı olarak da tescillenmiş.
Evin katları orta sofa planlıdır. Zemin katın ön sol cephesinde yer alan mutfağın bir bölümünün özgün yapısı korunmuş, diğer bölümü ise ziyaretçilere hizmet amacıyla işlevsel hale getirilmiş.
Üst kat Osmanlı Dönemi’nden Cumhuriyet’e geçiş döneminin bağ evi hayatını yansıtan bir anlayışla tasarlanmış ve döşenmiş. Farklı stillerdeki mobilya ve aksesuarların yerleştirilme şekilleri, geleneksel hayat tarzı ile çağdaş hayat tarzının bir arada var oluşunu temsil etmekte. Bir oturma ve toplanma alanı olan sofanın pencere önlerine zeminden bir basamak yükseklikte boydan boya sedirler konulmuş. Sedirler, aile büyükleri ve misafirleri, yan yana dizili hazeranlı sandalyeler ise çocuklar için ayrılmış. Sofanın orta duvarına üstünde alınlıklı ayna bulunan büyük bir ahşap konsol dayalı olup, ortada iki büyük pirinç mangal bulunmakta.
Yemek odasına, bakır sinili yer sofrasının yanı sıra bir komodin üzerinde gramafon ve goblen kumaşla kaplı iki kişilik ahşap bir koltuk da yerleştirilmiş.
Gündelik hayatta aile fertlerinin bir araya toplanarak vakit geçirdikleri mekan olan oturma odası, aynı zamanda geleneksel müziğin icra edildiği ve taş plaklarda müzik dinlendiği bir alandır.
Yatak odasına pirinç karyola, tonet ayaklı ahşap havluluk ile beşikle birlikte tuvalet masası konulmuştur.
“Kış katı” olarak da anılan ara katın ahşap tavanları uzun ve soğuk geçen kış aylarında odaların sıcak kalabilmesi için alçak tutulmuş.
Ankara Bağ Evi koleksiyonu, 19 yy. ve 20. yy. başı Ankarası’nın mekânsal ve sosyal niteliklerini, dönemin yaşam kültürünün ayrılmaz bir parçası olarak “bağ evinde yaşam” geleneğini yansıtan günlük hayatta kullanılan etnografik eserler oluşturmakta.
Ankara Bağ Evi Koleksiyonundan Örnekler
Semahat & Dr. Nusret Arsel Bakır Koleksiyonu: Çok eski çağlardan itibaren işlenmeye başlayan bakır, özellikle mutfak kültüründe gündelik hayatta yoğunlukla kullanılan eşyalar arasında yer alırdı. Sofra geleneğinde bakır sini üzerine çeşitli yiyecekler konmuş bakır sahan, tas, lenger dizilirdi. Ayran ve hoşaf gibi sıvı içecekler bakır kase ve kupalarda içilir, yemekten sonar elleri yıkamak için leğen-ibrik getirilirdi. Kahve bakır cezvelerde mangal ateşinde pişirilirdi. Bakır aynı zamanda hamam kültüründe de kullanılmaktadır. Hamam tasları ve kil, sabun, kese, lif gibi eşyaları taşımak için kullanılan kildanlar pekçok farklı form ve bezeme ile süslenmiş gündelik hayatın nadide eşyaları arasında yerini almıştır.
Çanakkale Seramikleri: Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde ve merkezlerinde bugün de üretilmekte olan, kısmen sırlı ama genellikle düşük ateşte pişmiş, az dekorlu ve ilginç formlara sahip olan çömleklerin Çanakkale’de oldukça uzun bir geçmişi olduğu anlaşılmaktadır. Genellikle kırmızı hamurlu ve çoğunlukla tek renkli sırla sırlanmış olan bu seramik eşyalar, günlük kullanımdan çok hatıra eşyası olarak işlem görmüşlerdir.
Para Keseleri: Para keselerin bir kısmı, tığ, şiş ve iğne oyasıyla, renkli ipek ve pamuk iplikleriyle örülürek ve işlenerek yapılabildiği gibi atlas ve ipek kumaşlardan da yapılabilmektedir. Pek çok bitki, çiçek ve kuş, horoz gibi hayvan motiflerinin yanısıra geometrik desenler ve pul, boncuk gibi işlemeler ile süslenmişlerdir. El sanatları açısından oldukça özgün olan para keseleri geleneksel olarak gelin ve damata çeyiz hediyesi ve yeni doğan çocuklara da içerisine para konup armağan olarak sunulurdu.
Bağ Evi dijital koleksiyonlarından örnekleri https://vekam.ku.edu.tr/tr/content/koleksiyon linki aracılığı ile taramak da mümkün.
Barındırdığı mimari özellikleri, yaşam tarzı ve değerleri ile Ankara’nın kolektif belleğinin parçası olarak, temsil ettiği kültürün devamlılığını sağlamak ve bu köklü kültürü gelecek nesillere aktarmada bir köprü olmak misyonunu üstlenmiş olan Ankara Bağ Evi, Pazar günleri hariç hergün 10:00-17:00 saatleri arasında ziyarete açık.
Ankara Bağ Evi’ni ziyaret ettiğinizde 2016 yılında gerçekleştirilen Orta Çağ’da Anadolu’da Kültürel Karşılaşmalar: Anadolu’da İlhanlılar Sempozyumu kapsamında bağ evi bahçesinde Şahika- Nuri Yıldırım koleksiyonundan parçalarla kurgulanan ve sonrasında daimi olarak kalmasına karar verilen Moğol Çadırı’nı da görmek mümkün.
Koç Üniversitesi bünyesinde akademik ve kültürel bir merkez olarak faaliyet gösteren Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM) ise yine Keçiören’de, Ankara Bağ Evi ile aynı cadde üzerinde Vehbi Koç’a ait bağ evinde faaliyet göstermekte, Ankara ve çevresi üzerine yeni veriler ortaya koyan araştırmaları desteklemekte ve geliştirmekte (vekam.ku.edu.tr).
Zengin bilgi kaynaklarını barındıran kütüphanesi ve arşivi ile Ankara’nın kent belleği işlevini üstlenen VEKAM, nadir kitaplar ve haritalar da dahil olmak üzere Ankara ile ilgili her türlü yayını dermesine katarak araştırmacılar için birincil başvuru merkezi olmayı başarmış durumda.
1994 yılında kapılarını bilim dünyasına açan VEKAM, kuruluşundan bu yana akademik çalışmalara katkıda bulunmak amacıyla sempozyum panel, konferans, sergi ve seminerler düzenlemekte, sempozyum kitapları yanı sıra Ankara Araştırmaları adıyla yılda iki kez hakemli bir dergi de yayınlamaktadır (www.ankaradergisi.org).
Şu anda VEKAM’a ev sahipliği yapan bağ evi 1923 yılında Mareşal Fevzi Çakmak’tan satın alınmış ve uzun yıllar Koç Ailesi tarafından yazlık konut olarak kullanılmış. Vehbi Koç’un Ankara’daki hayatının büyük bir bölümünü geçirdiği ve çocuklarının doğduğu ev, I. Derecede Korunması Gerekli Kültür Varlığı statüsünde.
1992 -1993 yıllarında restore edilen bağ evi, 1994 yılında Vehbi Koç Vakfı’na bağlanarak Ankara üzerine akademik çalışmalar yapmak, Ankara’ya dair her türlü bilgi ve belgeyi derleyerek araştırmacılara sunmak amacıyla hizmete açılmış. 2014 yılında ise Koç Üniversitesi’ne bağlanan merkez, ulusal ve uluslararası kuruluşlar ile çeşitli işbirlikleri geliştirerek akademik platformlarda da çalışmalarını devam ettirmekte.
Son olarak misyonundan da bahsedecek olursak;
VEKAM misyonunu Ankara’nın kentsel gelişimi, Ankara ve çevresinin toplumsal ve ekonomik tarihi, kültürü ve kültürel mirası ile ilgili disiplinler arası araştırma ve akademik çalışmalar yapmak ve bu tür çalışmaları desteklemek; ilgili ulusal ve uluslararası birimlerle eşgüdüm sağlamak ve işbirliği içinde bulunmak; Ankara ve çevresi ile ilgili araştırma yapan akademisyen ve araştırmacılara kaynak ve ortam yaratmak; Ankara ve çevresi konusunda ulusal ve uluslararası akademik diyaloğun gelişmesine katkıda bulunmak; Ankara ve çevresi konulu çalışmaların, araştırmaların ve uygulama projelerinin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamak şeklinde ifade ediyor.
odengiz.blog 